Η «Κίνηση των 115» Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, ένα παράδειγμα για τη σύγκρουση των δύο γραμμών στο κίνημα

Η ΓΣΕΕ των Μακρή - Θεοδώρου και ο ρόλος της στην ποδηγέτηση του συνδικαλιστικού κινήματος προς όφελος της αστικής τάξης

Τη χρονιά που ξεκινάει σήμερα, κλείνουν 52 χρόνια (1963) απ' όταν μορφοποιήθηκε η «Κίνηση των 115» συνδικαλιστικών Οργανώσεων. Αρχικά, ήταν μια συσπείρωση 55 εργατικών σωματείων, ανάμεσα στα οποία βρίσκονταν η Πανελλήνια Ομοσπονδία Λογιστών, η Ομοσπονδία Ηλεκτρισμού και η Ομοσπονδία Τύπου. Στις αρχές Απρίλη του 1963, τα σωματεία της Κίνησης έφθασαν τα 82 και τον Ιούλη του 1963 τα 115. Η μαζικοποίηση συνεχίστηκε, για να φτάσει τα 680 περίπου μέχρι το 1967, οπότε στις 21 Απρίλη έγινε το πραξικόπημα και ακολούθησε η χούντα.

Η πλήρης ονομασία της Κίνησης ήταν «115 Συνεργαζόμενες Εργατοϋπαλληλικές Οργανώσεις - ΣΕΟ 115». Στην κορυφή των αιτημάτων της, έστεκε ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος, σε μια περίοδο που η άρχουσα τάξη, στηριγμένη στους ιμπεριαλιστές συμμάχους της, έκανε τα πάντα για την ποδηγέτησή του, για να μην εκφραστεί στους συσχετισμούς η υπεροχή των ταξικών δυνάμεων, μέσα από τις οποίες δρούσαν και οι κομμουνιστές. Παράλληλα, η «Κίνηση των 115» συνέβαλε σημαντικά με τη δράση της στην οργάνωση μαζικών κινητοποιήσεων, με οικονομικά και ασφαλιστικά αιτήματα.

Απέναντί τους, τα συνδικάτα είχαν μια ΓΣΕΕ υποχείριο των αστικών κυβερνήσεων. Για πολλά χρόνια επικεφαλής της υπήρξε ο εργατοκάπηλος Μακρής και συμπρωταγωνιστής ο Θεοδώρου, που ήλεγχε το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Συμβουλάτορες της ΓΣΕΕ, μεταξύ άλλων, ήταν ο Ιρβινγκ Μπράουν, Αμερικανός συνδικαλιστής και πράκτορας της CIA.

Τι προηγήθηκε

Της κίνησης αυτής των συνδικάτων, είχαν προηγηθεί μια σειρά γεγονότα. Αρχές Απρίλη του 1945, ιδρύθηκε από τους κομμουνιστές και τους συμμάχους τους στο εργατικό κίνημα ο Εργατικός Αντιφασιστικός Συνασπισμός (ΕΡΓΑΣ). Στο 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ (Μάρτης 1946), ο ΕΡΓΑΣ κατέκτησε μεγάλη πλειοψηφία και γενικός γραμματέας της Συνομοσπονδίας εκλέχτηκε ο κομμουνιστής συνδικαλιστής Μήτσος Παπαρήγας (δολοφονήθηκε από την Ασφάλεια το Φλεβάρη του 1949). Ομως, τον Ιούνη του 1946, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε το 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ. Ακολούθησαν συλλήψεις συνδικαλιστών και διορισμός νέων διοικήσεων - υπηρετών της αστικής τάξης.

Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τα μέλη και τα στελέχη του ΚΚΕ που έμειναν ελεύθερα ή κατάφεραν να απελευθερωθούν από τα κάτεργα, πρωτοστάτησαν στη συγκρότηση του «Εργατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος Ελλάδος» (ΕΣΚΕ), που ήταν η συνδικαλιστική παράταξη της ΕΔΑ. Μέσω αυτής της παράταξης, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στους αγώνες που αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του '50 για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Το Μάη του 1955 δημιουργήθηκε το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα (ΔΣΚ), που προήλθε από την ενοποίηση του ΕΣΚΕ και του Κινήματος Ελεύθερου Συνδικαλισμού.

Το ΔΣΚ έπαιξε σοβαρό ρόλο στην οργάνωση της πάλης των εργατοϋπαλλήλων για την ικανοποίηση των οικονομικών τους διεκδικήσεων, για την αποκατάσταση των συνδικαλιστικών ελευθεριών και για τη δημοκρατική λειτουργία των συνδικάτων. Η περίοδος 1961 - 1967 υπήρξε περίοδος εξάπλωσης των απεργιακών αγώνων. Την περίοδο αυτή ήταν που μορφοποιήθηκε σταδιακά η «Κίνηση των 115».

Για να γίνει αντιληπτό το περιεχόμενο της σύγκρουσης στο συνδικαλιστικό κίνημα και ο ρόλος της ΓΣΕΕ, αξίζει να αναφερθούμε στο κείμενο που κυκλοφόρησε η ίδια η Συνομοσπονδία το Δεκέμβρη του 1962, με τον τίτλο «Διακήρυξη». Σε αυτό επισημαίνει: «Το ελληνικόν συνδικαλιστικόν κίνημα (...) μάχεται με συνέπεια τον Κομμουνισμόν και τα ολοκληρωτικά συστήματα (...) πιστεύει εις την Συνεργασία των τάξεων».

Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιούλη 1964, η ΓΣΕΕ εξέδωσε την εγκύκλιο με αριθμό 47 για την αντιμετώπιση των συνδικάτων που απαιτούν τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος: «Πρώτον και κύριο καθήκον (...) είναι το σμπαράλιασμα του κομμουνιστικού μηχανισμού στους τόπους της δουλειάς και τα Εργατικά Σωματεία και ένα καλό μάθημα στους θρασύδειλους εγκληματίες του ΚΚΕ».

Άλλαξε ο Μανωλιός...

Τρεις μήνες πριν, τον Απρίλη του 1964, η «Κίνηση των 115» είχε διοργανώσει συγκέντρωση και πορεία στο Πεδίον του Αρεως. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η συμμετοχή έφθασε τους 100.000 εργαζόμενους. Τον Οκτώβρη του 1964, οι «115» κατήγγειλαν ότι το καθεστώς Μακρή παραμένει άθικτο στις εργατικές οργανώσεις.

Η πίεση που ασκήθηκε ανάγκασε την κυβέρνηση να καταφύγει σε ελιγμούς. Το Δεκέμβρη του 1964 προχώρησε στην αλλαγή της ηγεσίας της ΓΣΕΕ, όμως οι μηχανισμοί δεν άλλαξαν. Υστερα από δικαστικές διαμάχες, τον Απρίλη του 1965, το δικαστήριο διόρισε νέα διοίκηση, από την οποία αποκλείστηκαν οι αντιπρόσωποι των «115», που ήταν ο ισχυρότερος συνδικαλιστικός φορέας. Ο κυβερνητικός συνδικαλιστής Ν. Παπαγεωργίου αντικατέστησε τον Μακρή, αλλά ως νέος γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ, απαίτησε πειθαρχία στη Διεθνή των Ελεύθερων Συνδικάτων (βρίσκεται υπό την επιρροή των Αμερικανών συνδικαλιστών του Ιρβινγκ Μπράουν) και ζήτησε να καταδικαστεί η ΠΣΟ!

Μια ακόμη λεπτομέρεια: Στην «Κίνηση των 115» συμμετείχαν αρχικά και συνδικαλιστές της Ενωσης Κέντρου. Στις βουλευτικές εκλογές, το Νοέμβρη του 1963 η «Ενωση Κέντρου» ήρθε πρώτη. Το Φλεβάρη του 1964 έγιναν νέες εκλογές και η Ενωση Κέντρου πήρε σχεδόν 53%.

Τότε, οι συνδικαλιστές της «Ενωσης Κέντρου» αποχώρησαν από την «Κίνηση των 115», δείχνοντας ότι αντιμετώπιζαν την Κίνηση όχι ως εργαλείο για την υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζομένων, αλλά για να διευκολυνθεί η άνοδος στην κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου πρακτικά αρνήθηκε να παρέμβει στην κατεύθυνση εκδημοκρατισμού του συνδικαλιστικού κινήματος, αποδεικνύοντας ότι τέτοιες προσδοκίες ήταν κάλπικες. Ο λεγόμενος «εκδημοκρατισμός» του συνδικαλιστικού κινήματος αξιοποιήθηκε πολλά χρόνια αργότερα από το ΠΑΣΟΚ, με σκοπό την ενσωμάτωση και χειραγώγησή του.

(Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη της Πέμπτης 1 Γενάρη του 2015)