Να «βροντήξουν» τα δικά μας όπλα

Ο Δ. Μαυροδόγλου σε πιάτσα οικοδόμων το 1977

«Η εργατική τάξη ποτέ δεν μπορεί να είναι σίγουρη γι' αυτά που κατάκτησε. Ετσι και βρεθεί "μπόσικη" το κεφάλαιο θα κοιτάξει να τα πάρει πίσω».

Σας θυμίζει κάτι το όνομα «Λυκιαρδόπουλος» κύριε Βρούτση;

Ο περιβόητος Λυκιαρδόπουλος

Αποτελεί μέγιστη πρόκληση για τους εργαζόμενους η ξαφνική «ανακάλυψη» από τον χασάπη των εργατικών δικαιωμάτων, υπουργό «εργασίας» Βρούτση, των εργατοπατέρων κυβερνοσυνδικαλιστών και των συνταξιοδοτικών και άλλων προνομίων που απολαμβάνουν ελέω των κυβερνήσεων του κεφαλαίου, εδώ και πολλές δεκαετίες. Αποτελεί πρόκληση και η χρονική στιγμή –λίγες μέρες πριν τον απεργιακό παλλαϊκό ξεσηκωμό- που διάλεξε να κάνει σαματά με αφορμή το κόψιμο των συντάξεών τους και να συκοφαντήσει για μια ακόμη φορά το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα.

Δεν είχε ακουστά ο κύριος Βρούτσης τι σημαίνει εργατοπατέρες; Δεν ήξερε τίνος δημιούργημα είναι; ποιον υπηρετούν; ποιον ρόλο έπαιξαν και ακόμα παίζουν μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα; Δεν πιστεύουμε πως έχει δα τόσο κοντή μνήμη, τεχνοκράτης γαρ… μάλλον για
επιλεκτική πρόκειται  και  χαρακτηρίζει  αυτόν και το συνάφι του. Αντίθετα, η κοντή μνήμη είναι κύριο χαρακτηριστικό  αυτών που τους ψηφίζουν και τους δίνουν το δικαίωμα να προκαλούν και να χλευάζουν το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα που αντιστέκεται στα αντεργατικά, απάνθρωπα σχέδιά τους.

«Μετατρέψατε το συνδικαλισμό από λειτούργημα σε αγυρτία!». Μια περήφανη απάντηση του Σωματείου Χτιστών Αθήνας στους εργατοπατέρες-διασπαστές του κλάδου. Από την ένδοξη ιστορία του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος

Προς τη διασπαστική ομοσπονδία-φάντασμα οικοδόμων και ξυλουργών, το σωματείο χτιστών Αθηνών έστειλε την πιο κάτω απάντηση για την υπ’ αριθ. 3 εγκύκλιο που απεστάλη προς το Δ.Σ. του σωματείου.

"Κύριοι,

όταν απευθυνόμαστε σε συνδικαλιστές ή σε ανθρώπους που έχουν σχέση με την παραγωγή τους αποκαλούμε Σ Υ Ν Α Δ Ε Λ Φ Ο Υ Σ. Εσείς δεν έχετε σχέση ούτε με το συνδικαλισμό ούτε με την παραγωγή, γι’ αυτό σας ταιριάζει η λέξη «Κύριοι» και αυτή εντός εισαγωγικών. Κι αυτό δεν το λέμε εμείς, αλλά οι ενέργειές σας και η στάση σας μέχρι σήμερα στο συνδικαλιστικό χώρο. Μετατρέψατε το συνδικαλισμό από λειτούργημα σε αγυρτία. Κάνατε το συνδικαλισμό προσοδοφόρο επάγγελμα.

Όταν είσασταν παντοδύναμοι –ελέω Φώτη Μακρή- προσπαθήσατε να πνίξετε κάθε φωνή οικοδόμου που ζήταγε το δίκαιο του κλάδου των οικοδόμων. Διαγράψατε τότε όλα τα οικοδομικά σωματεία που είχαν έστω και την ελάχιστη δράση ενάντια στην εργοδοσία και αγωνίζονταν για το δίκαιο των οικοδόμων.

Η πρώτη εργατική νομοθεσία της Ελλάδας

Τα παλιά και κατεδαφιζόμενα σπίτια πολλές φορές κρύβουν μικρούς θησαυρούς. Εκτός από διάφορα παλιά πράγματα που οι ιδιοκτήτες ή οι κληρονόμοι πετούν χωρίς ίχνος ευαισθησίας για τη συναισθηματική αξία των αντικειμένων, υπάρχουν και τα παλιά βιβλία.

Πριν μερικά χρόνια έτυχε να έλθει στο σπίτι ένα ξύλινο μπαουλάκι γεμάτο παλιά βιβλία. Ανοίγοντάς το βρέθηκα μπροστά σε μια μικρή έκπληξη. Πολλά βιβλία μικρά και μεγάλα, άλλα κιτρινισμένα , άλλα διαλυμένα και άλλα σε αρκετά καλή κατάσταση. Εκδόσεις από  τις αρχές του 20ου αι. Λογοτεχνικά, ιστορικά, ανάτυπα ιστορικών συμφωνιών,φυλλάδια, μικρές μπροσούρες, τεύχη εγκυκλοπαιδειών, μυθιστορήματα σε συνέχειες .Το πιο συγκινητικό είναι ότι σε ορισμένα από αυτά υπάρχουν  προσωπικές αφιερώσεις γραμμένες με ωραία  γράμματα.

Το «Συνδικαλιστικό» της Ασφάλειας. Αφηγείται ένας παλιός συνδικαλιστής οικοδόμος

Στα πρότυπα του προπολεμικού μεταξικού φασιστικού κράτους, λειτουργούσαν σε όλους τους τομείς των πάσης φύσεως δραστηριοτήτων, όργανα «αστυνόμευσης». Αυτά τα όργανα κατατρομοκράτησης  και η δράση τους έχει μείνει παροιμιώδης, ειδικότερα στο συνδικαλιστικό εργατικό και φοιτητικό κίνημα. Έτσι, είχαμε το «Συνδικαλιστικό» της Ασφάλειας και το «Φοιτητικό» της Ασφάλειας.  Στην πραγματικότητα λειτουργούσε κι εδώ ένα παρακράτος έξω από την νομιμότητα και τη συνταγματική τάξη που δηλητηρίαζε την πολιτική ζωή και τροφοδοτούσε την πολιτική ανωμαλία, καθώς οι στόχοι του ήταν η επιβολή της εργασιακής ειρήνης υπέρ των εργοδοτών και το τσάκισμα με όλα τα μέσα των συνδικαλιστών και των κινητοποιήσεων.

Οι οικοδόμοι τιμούν την Πρωτομαγιά. Ντοκουμέντα από το "Σωματείον Κτιστών Αθηνών"

1η Μάη 1979, πορεία των οικοδομικών σωματείων
στο κέντρο της Αθήνας

Από μια εποχή που η μαζική συμμετοχή στους αγώνες, η αποφασιστικότητα και η τόλμη, έφερναν αποτελέσματα. Φέρνουμε στο φως της δημοσιότητας  ντοκουμέντα του "Σωματείου Κτιστών Αθηνών" για την Πρωτομαγιά. Προκηρύξεις και φωτογραφίες από πρωτομαγιάτικες απεργίες, από το πολύτιμο αρχείο του παλαίμαχου συνδικαλιστή οικοδόμου Χρήστου Ν. ΠΟΥΡΝΑΡΑ.

Το εργατικό κίνημα στο νομό Άρτας την περίοδο 1945-46. Η ίδρυση του Εργατικού Κέντρου

Το Εργατικό Κέντρο Άρτας ιδρύθηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση. Σαν συνέχεια προηγούμενης εργασίας μας για το εργατικό κίνημα στο νομό Άρτας την περίοδο 1925-1940, παρουσιάζουμε σήμερα το ιστορικό της  ίδρυσης του Εργατικού Κέντρου, μέσα από την αφήγηση ενός από τους πρωτεργάτες του.

Πτυχές της ιστορίας του εργατικού κινήματος στην Άρτα, την περίοδο 1925-1940

Το ιστολόγιο κάνει μια προσπάθεια να φέρει στο φως της ευρύτερης δημοσιότητας, μερικές όχι πολύ γνωστές πτυχές της ιστορίας του εργατικού κινήματος στο νομό Άρτας, προπολεμικά και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Στο σημερινό πρώτο μέρος θα γίνει αναφορά στην περίοδο 1925-1940, εποχή που το εργατικό κίνημα, κάνει τα πρώτα του βήματα. Στην Άρτα δεν υπάρχουν ακόμα εργοστάσια. Πολλοί εργάτες δουλεύουν στα ελαιοτριβεία, εντελώς ανοργάνωτοι. Υπάρχει μεγάλος αριθμός εργατών γης (σκαφτιάδες κλπ), ανοργάνωτοι κι αυτοί, που έχουν  χώρο συνάθροισης, κάτι σαν «πιάτσα», την περιοχή «Μουχούστι». Εκεί μαζεύονταν το πρωί πριν φύγουν για τα χωράφια. Δούλευαν δέκα ώρες, πολλές φορές και παραπάνω, με πολύ χαμηλά μεροκάματα. 

Σε ολόκληρο το  νομό υπάρχουν τέσσερα εργατικά σωματεία. Των τσαγγαράδων, των ραφτάδων, των οικοδόμων και των λιμενεργατών- φορτοεκφορτωτών. Υπάρχει επίσης μια ομάδα δημοσίων υπαλλήλων –όχι όμως με την οργάνωση και δομή ενός σωματείου- που έχει σαν εκπρόσωπό της τον ΣΠΥΡΟ ΜΠΕΚΑ, υπάλληλος ο ιδιος στα Τ.Τ.Τ. (ο ΟΤΕ της εποχής). Το σωματείο των λιμενεργατών-φορτοεκφορτωτών είχε μεγάλη επιρροή στους εργάτες και ιδιαίτερα έντονη και δυναμική δράση. Η δυναμική του πήγαζε από την φύση και τη θέση του επαγγέλματος. Τα εμπορεύματα έφευγαν ή έρχονταν στο νομό Άρτας μόνο μέσω της θαλάσσιας οδού. Η διακίνησή τους γινόταν αποκλειστικά από το λιμάνι της Κόπραινας, κι έτσι οι λιμενεργάτες με ακούραστες διεκδικήσεις, κατόρθωναν να πιέζουν τους εργοδότες τους πιο εύκολα και να κατακτούν δικαιώματα που δεν μπορούσαν  οι συνάδελφοί τους σε άλλους κλάδους.

Χτυπάτε τον!

Θυμάμαι κείνη την χρονιά, ήταν Απρίλης όπως και τώρα, θυμάμαι τις όμορφες αμυγδαλιές πού ‘χαν βγάλει τ’ άνθη τους. Έμοιαζαν με νύφες έτοιμες να στήσουν το χορό. Λίγο πιο κάτω ένα λιβάδι γιομάτο από κατακόκκινες παπαρούνες, έδιναν ένα οπτικό πανόραμα. Όλα αυτά όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν θα τα ξεχάσω. Πάντα στο μυαλό μου θα ‘ρχεται κείνη η στιγμή, θυμάμαι σαν τώρα το χωροφύλακα, τον κυρ-Μένιο, είχε στα χέρια του ένα πελώριο ρόπαλο και το ανεβοκατέβαζε στη ράχη ενός σκύλου.

Από τα ουρλιαχτά του μαζεύτηκαν οι χωριανοί και περίεργα κοιτούσαν τον κυρ-Μένιο που με μανία ανεβοκατέβαζε το ρόπαλο στη ράχη του σκύλου.

-Το παλιόσκυλο! Φώναξε. Από τότες που πέθανε το αφεντικό του συνέχεια πηγαίνει στις παπαρούνες και κυλιέται, παίρνοντας το κόκκινο χρώμα. Βλέπεις τ’ αφεντικό του χρόνια αριστερός, ο σκύλος τι θες να ‘ναι…

Το οικοδομικό κίνημα στην Ελλάδα. Ίδρυση και δράση της «Ομοσπονδίας Οικοδόμων και συναφών επαγγελμάτων Ελλάδας» (Α΄ μέρος)

Ένα  ιστορικό οδοιπορικό του οικοδομικού κινήματος στην Ελλάδα, προσπαθεί να καταγράψει ο Οικοδόμος μέσα από αυτή την εργασία. Η πλούσια και ένδοξη ιστορία του οικοδομικού κινήματος στη χώρα μας παρουσιάζει ελλείψεις στην ηλεκτρονική καταγραφή και δημοσιοποίησή της (διαδίκτυο). Το ιστολόγιο δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει τους ιστορικούς ούτε και έχει τέτοιες ικανότητες. Μοναδικός σκοπός αυτής της εργασίας και των άλλων που θα ακολουθήσουν, είναι η καταγραφή ακόμα περισσότερων στοιχείων, από τους αγώνες των οικοδόμων, που έχουμε στη διάθεσή μας. Στο  Α΄ μέρος που παρουσιάζουμε σήμερα, οδηγός σ’ αυτήν την κατεύθυνση είναι  η πορεία της «Ομοσπονδίας Οικοδόμων και συναφών επαγγελμάτων Ελλάδας» από την ίδρυσή της ως τις μαύρες μέρες του Εμφυλίου Πολέμου.

1979: "Κάτω τα μέτρα μαζικής ανεργίας και εξαθλίωσης. Γενική απεργία. Κάτω η κυβέρνηση Καραμανλή"

Το 1979, οι εργαζόμενοι της χώρας βίωναν μια περίοδο σκληρής λιτότητας και αυταρχισμού από την κυβέρνηση. Η φορολογία αυξανόταν συνεχώς και η ανεργία κάλπαζε. Στις 27 Μάη ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής έβαζε φαρδιά πλατειά την υπογραφή του κάτω από το κείμενο που επισημοποιούσε το αλυσοδέσιμο  της χώρας με την ΕΟΚ των μονοπωλίων.

«Αναστηθήκαμε!...» Οι φυλακισμένοι της Κέρκυρας και η απήχηση της απεργίας των οικοδόμων την 1η Δεκέμβρη του ΄60

Είναι 2 του Δεκέμβρη 1960, απόγευμα, όταν πέρασε στη φυλακή (Κέρκυρα) η εφημερίδα Ελευθερία με πολλές φωτογραφίες από τις συγκρούσεις των οικοδόμων με μπουραντάδες και αρκετό ρεπορτάζ, που μαρτυρούσαν τη σκληρή αναμέτρηση απεργών-Μπουραντάδων. Από τις μαρτυρίες αυτές βγάζαμε το συμπέρασμα πως νικητές έβγαιναν οι απεργοί οικοδόμοι. Έπεσαν τα ντουβάρια των φυλακών. Αναστηθήκαμε! Πολλοί από εμάς που γνωρίζαμε τους χώρους που έγιναν οι συγκρούσεις, πετάξαμε, βρεθήκαμε σ’ αυτή τη σύγκρουση.

Χτύπησε το «καμπανάκι». Μας έκλεισαν στα κελιά. Άντε τώρα να ξαπλώσεις. Γίνεται; Αφού βρίσκεσαι στην Αγησιλάου και στις παρόδους της. Κάνουμε βόλτες στο δίμετρο κελί μας με το σύντροφο συνκελιώτη. Είμαστε σε υπερδιέγερση. Περισσότερο παραμιλάμε παρά συζητάμε.

Οι εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ και των δύο Ομοσπονδιών Οικοδόμων, καταδικάζουν ως «υποκινούμενην υπό των κομμουνιστών» την απεργία της 1ης Δεκέμβρη 1960

Ο εργατοπατέρας Κ. Λυκιαρδόπουλος

Το απόγευμα της 1^ης Δεκέμβρη του 1960, μετά την απεργιακή συγκέντρωση των οικοδόμων, που σημαδεύτηκε από σοβαρές συμπλοκές των απεργών με την αστυνομία, οι εγκάθετοι εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ, Μακρής, και των δύο Ομοσπονδιών των οικοδόμων, Λυκιαρδόπουλος και Αντωνάτος, έσπευσαν με ανακοινώσεις  που κινούνταν στην ίδια γραμμή, να «καταδικάσουν» τα γεγονότα ως «υποκινούμενα από τους κομμουνιστάς». Την επόμενη μέρα η εφημερίδα «Καθημερινή» δημοσίευσε τις ανακοινώσεις των δύο Ομοσπονδιών:

Ο γενικός γραμματεύς της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Οικοδόμων Ελλάδος κ. Λυκιαρδόπουλος προέβη την εσπέραν εις τας ακολούθους ανακοινώσεις:

Η έκθεση του αστυνομικού διευθυντή Αθ. Ρακιντζή, για τα γεγονότα της απεργίας των οικοδόμων της 1ης Δεκέμβρη 1960

Ο Αθ. Ρακιντζής, δεξιά, επιβλέπει το έργο του

Σε προηγούμενη ανάρτηση  το ιστολόγιο παρουσίασε το ιστορικό της μεγάλης απεργίας των οικοδόμων την 1η Δεκέμβρη 1960. Έγινε περιγραφή των συνθηκών αλλά και του πολιτικού σκηνικού που προηγήθηκε της «έκρηξης» του αγώνα των οικοδόμων και του χρονικού των γεγονότων. Την ημέρα αυτή ο «αστυνομικός διευθυντής Αθηνών» Αθανάσιος Ρακιντζής, ήταν ο επικεφαλής της, πρωτόγνωρης για τα δεδομένα της εποχής, επιχείρησης καταστολής της απεργιακής συγκέντρωσης. Να σημειωθεί πως στην απεργία των οικοδόμων ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν χημικά δακρυγόνα αέρια από την Αστυνομία. Σήμερα παρουσιάζουμε την έκθεση του Ρακιντζή για τα γεγονότα, προς τους πολιτικούς προϊσταμένους του, στο υπουργείο Εσωτερικών, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την επόμενη μέρα της απεργίας. Σε κάποια σημεία του κειμένου προσθέσαμε απαραίτητες παραπομπές που βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των γεγονότων:

Η ιστορική απεργία των οικοδόμων την 1η Δεκέμβρη 1960

Η συγκέντρωση των απεργών οικοδόμων

«Οικοδόμοι… Τους δρόμους ποτίζει
το πτωχόν σας το αίμα τ’ αγνόν
αλλ’ ιδού, ο Λαός ο πεινών
στο πλευρό σας βαδίζει.
(εφημερίδα «Αυγή» 2/12/1960)

Εισαγωγή

Λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της χώρας από τη Γερμανική κατοχή, και τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, που σηματοδότησε τη βαριά ήττα του λαϊκού κινήματος, στην Αθήνα – ιδιαίτερα - και τις άλλες μεγάλες πόλεις έχει ήδη αρχίσει η μακρά περίοδος της ανοικοδόμησης. Στο χώρο της οικοδομής έρχονταν για να βρούν δουλειά άνθρωποι από όλη την Ελληνική επικράτεια. Άνθρωποι που στα χωριά τους είχαν σαν κύρια απασχόληση τη γεωργία και την κτηνοτροφία, νέοι αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία, που έκαναν όνειρα για μια καλύτερη ζωή, θέλοντας να δραπετεύσουν από τη φτώχεια και την ανέχεια που τα φτωχά χωριά τους μπορούσαν  να τους «προσφέρουν».

Οι οικοδόμοι στην πρωτοπορία των αγώνων! (φωτογραφικό αφιέρωμα)

Μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου, και τη διάψευση των προσδοκιών του, ο λαός μας πάλευε από τη μια να επιβιώσει στις δύσκολες μέρες που του ξημέρωναν, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές του. Πολλές χιλιάδες αγωνιστών της Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, πήραν  το δρόμο της υπερορίας.

Άλλοι, οι περισσότεροι, έφυγαν «κυνηγημένοι» από τα χωριά τους προς τις μεγάλες πόλεις και, κυρίως, την Αθήνα. Η «ατμομηχανή» της οικοδομής έπαιρνε μπρος, η ανοικοδόμηση γεννούσε συνεχώς ανάγκες για εργατικά χέρια, και το «ελεύθερο» επάγγελμα του οικοδόμου γινόταν περιζήτητο.

Όλος αυτός ο εργατικός κόσμος, άνθρωποι κατά κανόνα αγράμματοι ή έστω χαμηλής μόρφωσης, σήκωσαν με τις πλάτες τους τις πολυκατοικίες που στέκουν αγέρωχα ως σήμερα, πότισαν τα θεμέλιά τους με ποτάμια ιδρώτα, και πολλές φορές με το αίμα τους. Έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης από τους εργολάβους και το κράτος. Δούλεψαν με χαμηλά μεροκάματα, χωρίς ωράριο, χωρίς ασφαλιστικά δικαιώματα, χωρίς ιατρική περίθαλψη. Γέμισαν χρυσάφι,  με τη δύναμη των μπράτσων τους, τις τσέπες των αφεντικών, άλλοι σακατεύτηκαν, άλλοι δεν πήραν ποτέ σύνταξη.

Παρά την ύπαρξη εργατικών σωματείων ανά ειδικότητα, ιδρυμένα από τις αρχές του 20^ου αιώνα, και μερικά από τα τέλη του 19^ου, δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί ένα δυναμικό ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, ανάλογο άλλων κλάδων εκείνης της εποχής. Τέλη της δεκαετίας του ΄50, αρχές αυτής του ΄60, αναπτύσσεται στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και πρώτα απ’ όλα στην Αθήνα, το δοξασμένο,  ταξικό, διεκδικητικό, συνδικαλιστικό κίνημα των οικοδόμων.

"Σωματείον Κτιστών Αθηνών": 100 χρόνια από την ίδρυσή του

Το εξώφυλλο του καταστατικού

Τα πρώτα οικοδομικά σωματεία ιδρύθηκαν στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα. Ανάμεσά τους το «Σωματείον Κτιστών Αθηνών» που φέρει στη σφραγίδα του σαν έτος ίδρυσης το 1912. Σύμφωνα με το Καταστατικό του Σωματείου, μέρος του οποίου παρουσιάζουμε σήμερα, στις 27 Δεκέμβρη του 1911 ιδρύθηκε «εργατικό Σωματείο» με τον τίτλο: «Σύνδεσμος Κτιστών Αθηνών – Πειραιώς». Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μελών, στις 16 Νοέμβρη του 1914, καθορίζεται σαν «επαγγελματικό Σωματείο με ταμείο αλληλοβοηθείας» και αλλάζει τον αρχικό τίτλο του σε: «Σύνδεσμος Κτιστών Αθηνών Πειραιώς με έδρα την Αθήνα». Τέλος, με απόφαση πάλι της Γενικής Συνέλευσης των μελών του, στις 15 Μάη του 1920, αποκτά οριστικά την ονομασία «Σωματείον Κτιστών Αθηνών» με έδρα την Αθήνα.