Το κίνημα των ανέργων οικοδόμων στη δεκαετία του ΄30

Το Κομμουνιστικό Κόμμα και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα είχαν από νωρίς εντοπίσει τη σημασία της οργάνωσης και κινητοποίησης των ανέργων δίπλα στους εργαζόμενους. Ήδη από το 3^ο  του Συνέδριο (Μάρτης 1927) το ΚΚΕ είχε θέσει ως πρώτη του προτεραιότητα τη δημιουργία επιτροπών αγώνα στους ανέργους, συνοικιακών ή κατά κλάδο, με τοπική αλλά και πανελλαδική συγκρότηση, που θα ανέπτυσσαν δράση παράλληλα και σε συντονισμό με τα αντίστοιχα ταξικά σωματεία. Σε δημοσίευμα του Ριζοσπάστη (6/3/1930) αναφέρεται σχετικά: «Ας οργανώσουμε τις μαχητικές επιτροπές ανέργων κοντά σε κάθε ταξικό συνδικάτο. Ας κινητοποιήσουμε στην πάλη τις πλατειές μάζες των εργατών που πεινάνε. Η μπουρζουαζία προσπαθεί να διασπάσει την εργατιά, στρέφοντας τους ανέργους ενάντια στους εργαζομένους. Ας συμπτύξουμε το ενιαίο μέτωπο πάλης εργαζομένων και ανέργων. Μαζικές διαδηλώσεις των ανέργων μπροστά στα εργοστάσια, κοινή εκδήλωση όλων μαζί -ανέργων και εργαζομένων- να η συγκεκριμένη μορφή που πρέπει να πάρει ο κοινός αγώνας όλων των εργατών. Με τις μαχητικές επιτροπές ανέργων σε κάθε ταξικό σωματείο θα κατορθώσουμε να κινητοποιήσουμε τους ανέργους για ένα πραγματικά επαναστατικό αγώνα… Ας δυναμώσουμε και ας πλατύνουμε την γενική κινητοποίηση και πάλη κατά της ανεργίας.»

Πράγματι, τα ταξικά συνδικάτα των οικοδόμων πρωτοστάτησαν στην αφύπνιση, την οργάνωση και τη συσπείρωση των ανέργων οικοδόμων γύρω από τους γενικότερους αγώνες τον κλάδου και βεβαίως γύρω από τα ειδικότερα αιτήματά τους (διεκδικώντας από το κράτος και τους Δήμους συσσίτια, επιδόματα ανεργίας, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιδότηση ενοικίων, κοκ.). Κινητοποιήσεις ανέργων οικοδόμων, που αριθμούσαν από μερικές 10δες έως αρκετές 100δες, πραγματοποιήθηκαν καθ’ όλη τη δεκαετία του 1930 σε μια σειρά πόλεις: στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη. τον Πειραιά, την Πάτρα, τις Σέρρες, την Καβάλα, την Καλαμάτα και αλλού.

Με τη δράση τους αυτή, οι άνεργοι κατάφεραν να αποσπάσουν δελτία τροφίμων, επιδόματα ανεργίας και άλλα έκτακτα βοηθήματα από τους Δήμους. Το 1933 «το κίνημα των ανέργων, καθοδηγούμενο από τα κόκκινα συνδικάτα μέσω των επιτροπών ανέργων, βαθμηδόν δυναμώνει και επεκτείνεται. Στους 4 πρώτους μήνες του 1933 είχαμε πάνω από 150 εκδηλώσεις με συμμετοχή 40.000 (από τον αριθμό αυτό τον Απρίλη είχαμε 64 εκδηλώσεις με 19.000)… Στο τρίμηνο Οκτώβρη-Νοέμβρη-Δεκέμβρη έχουμε πάνω από 100 κινητοποιήσεις ανέργων με σύνολο κινητοποιηθέντων περί τις 20.000».(Νέος Ριζοσπάστης 21/1/1934).

Τον Απρίλη του 1936 η ενιαία πια Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργατών Οικοδόμων επέδωσε στο Υπουργείο Πρόνοιας έναν κατάλογο ανέργων από 52 σωματεία: «Ο υπουργός», όμως, «απάντησε πως όταν θα δοθούν χρήματα Θα προτιμήσει την Γενική Συνομοσπονδία. Η επιτροπή απάντησε πως θα κινητοποιήσει πανελλαδικά τους ανέργους οικοδόμους για να απαιτήσουν επιδόματα και πως δεν αναγνωρίζουν τον εργατοκάπηλο Καλομοίρη (σ.σ. ΓΓ. της ΓΣΕΕ)».

Συχνά, οι άνεργοι οικοδόμοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους. Όπως, π.χ., στις 9/4/1931, όταν περίπου 500 άνεργοι οικοδόμοι διαδήλωσαν στις Σέρρες μπροστά στη Νομαρχία ζητώντας επιδόματα ανεργίας. «Ο Νομάρχης δήλωσε πως δεν είναι διατεθειμένος να δώσει ούτε πεντάρα. Προς τούς συγκεντρωμένους έξω απ’ τη Νομαρχία εργάτες, μίλησε ένας σύντροφος για την ανεργία που μαστίζει την εργατική τάξη, για την εξαπολυθείσα απ’ την κυβέρνηση τρομοκρατία, για τη σημασία των φασιστικών νομοσχεδίων και τους κάλεσε να αγωνισθούν ενάντια σ’ αυτά συνδυασμένα με την διεκδίκηση των άλλων αιτημάτων τους κάτω απ’ την καθοδήγηση του Κ.Κ. και της Ε.Γ.Σ. Οι εργάτες άρχισαν να ζητωκραυγάζουν υπέρ του, Κ.Κ. και της Ε.Γ.Σ. και να εκδηλώνονται ενάντια στα φασιστικά μέτρα της κυβέρνησης, Την στιγμή όμως εκείνη ισχυρές δυνάμεις από πεζούς και έφιππους χωροφύλακες επιτέθηκαν ενάντιά τους για να τους διαλύσουν. Οι εργάτες δεν στάθηκαν με τα χέρια σταυρωμένα. Αντεπιτέθηκαν με πέτρες και με ξύλα. Επακολούθησε σύγκρουση κατά την οποία οι εργάτες επέδειξαν μεγάλη μαχητικότητα. Η σύγκρουση επεκτάθηκε σε όλη την αγορά και βάσταξε περί τα τρία τέταρτα της ώρας… Μετά απ’ την σύγκρουση η πόλη στρατοκρατήθηκε. Πυκνές περιπολίες από πεζούς και έφιππους χωροφύλακες διατρέχουν τους δρόμους. Οι φούρνοι φρουρούνται και πολλοί χαφιέδες περιφέρονται στις συνοικίες φοβούμενοι μη τυχόν γίνει εκεί καμιά καινούργια συγκέντρωση.» (Ριζοσπάστης 16/4/1931).

Στις 30/1/1933 800 σχεδόν άνεργοι οικοδόμοι συγκεντρώθηκαν στο Υπουργείο Οικονομίας «διεκδικώντας ψωμί και δουλειά»: «Εν τω μεταξύ όμως κατέφθασε ολόκληρη κουστωδία χαφιέδων μ’ επί κεφαλής το Χαραλαμπίδη, που με τα γκλομπ και τα πιστόλια στο χέρι επιτέθηκαν και κατόρθωσαν ύστερα από σύγκρουση, κατά την οποία πιάστηκαν οι σ. Παπαδόπουλος και Τσιρκίδης, να διαλύσουν τους συγκεντρωμένους. Επιτροπή ανέργων πήγε κατόπι στο Πολιτικό Γραφείο και στην Διεύθυνση της Αστυνομίας και ζήτησε την άμεση απόλύση των συλληφθέντων. Μπροστά στην αγανάκτηση των εργατών οι συλληφθέντες σύντροφοι αφέθησαν ελεύθεροι.» (Ριζοσπάστης 31/1/1933).

Οι ΒΕΟ (Σημ. Ενωμ. Κτιστ.: από το 1927 και έπειτα, με απόφαση του 3^ου Συνεδρίου της Ομοσπονδίας Οικοδόμων, τα ταξικά οικοδομικά σωματεία άρχισαν να συγχωνεύονται σε Βιομηχανικές Ενώσεις Οικοδόμων – ΒΕΟ) και οι Επιτροπές Ανέργων των οικοδόμων έδωσαν ειδικό βάρος στην αποκάλυψη, καταγγελία και αντιμετώπιση διαφόρων δήθεν «παροχών» προς τους ανέργους, που όμως έκρυβαν παγίδες (για τούς ίδιους αλλά και τον κλάδο γενικότερα). Στην Καβάλα, για παράδειγμα, οι οικοδόμοι κατάφεραν έπειτα από διαρκείς και αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις να αναγκάσουν το Δήμο να προσλάβει 1.000 εργάτες σε διάφορα έργα.

«Η Επιτροπή Ανέργων και η βΕΟ δεν σταμάτησαν όμως μέχρι εδώ την δουλειά τους για την κινητοποίηση των εργατών. Συνεκάλεσαν συγκεντρώσεις εκείνων που έπιασαν δουλειά. Τους εξήγησαν εκεί μέσα, τους λόγους για τους οποίούς αναγκάσθηκε (ο Δήμος) να υποχωρήσει, τους τόνισαν τα σημερινά τους καθήκοντα. Στις συγκεντρώσεις αυτές εξελέγησαν και επιτροπές έργων. Ο Δήμος εκμεταλλευόμενος την μεγάλη ανεργία που υπάρχει και νομίζοντας πως οι οικοδόμοι θα ήσαν διατεθειμένοι να δουλέψουν για ένα κομμάτι ψωμί πλήρωσε τους τεχνίτες προς 70-75 δραχμές και τους άλλους εργάτες προς 40. Οι επιτροπές έργων τόνισαν στους εργάτες ότι δεν πρέπει να πάρουν λεφτά. Και αυτό έγινε.» Οι οικοδόμοι, με επικεφαλής τα ταξικά τους συνδικάτα και τις επιτροπές ανέργων τους, απαίτησαν και πέτυχαν την καταβολή ολόκληρων των μισθών (και όχι των μειωμένων που αξίωνε; ο Δήμος) στους εργάτες. Αξίζει να σημειωθεί, πως σε αντίθετη κατεύθυνση κινήθηκαν οι Αρχειομαρξιστές, «παροτρύνοντας τους εργάτες να παν να πληρωθούν σύμφωνα με το ημερομίσθιο που καθόριζε ο Δήμος». Εν τέλει απομονώθηκαν από τους ίδιούς τους εργάτες. (Ριζοσπάστης 16/4/1931).

Από το βιβλίο του Αναστάση Ι. Γκίκα «Από την πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα», Ομοσπονδία Οικοδόμων και συναφών επαγγελμάτων Ελλάδας.